"Sezuan'ın İyi İnsanı" adlı oyunu her okuduğumda "Brecht, Türkiye'de olsaydı bu oyunu nasıl sahneye koyardı" mantığıyla yaklaşmışımdır.
Yerellik, özellikle oyun'un sahne akışları ve müziği başta olmak üzere dekoru nasıl olmalıydı sorusu kafamı hep kurcalamıştır.
Gerçi beni bilenler özellikle oyunların yerele indirgendiğinde orjinal dünyası ile arasında uçurumlar olup olmadığına baktığımı bilirler. Bilmeyenler de böylece ne aradığımı öğreniyorlar. Yerellik olmaksızın evrenselliğin olamayacağını algıladığımdan olsa gerek.
Sanata ve bilime gerekli önemi vermesi gerekir diye düşündüğümüz '' sosyal adaletçilerin-demokratların'' bu konularda fikrinin çok gelişmemiş olması. Adam sendeciliği'' asıl iş edinmiş olmaları ve adam kayırmacılığı seçmeleri ne denli rahatsızlık verici ise bütün bunları okuyucuyla paylaşmamış olmak da o denli rahatsız edici aslında.
''Sezuan'ın iyi insanı'' adlı oyun'un yorumuna gelince, yirminci yüzyıl tiyatrosunda son derece etkin olan Bertolt Brecht; “Dünyayı değiştirin. Çünkü, değiştirmek gerekiyor” kelimelerini vurgulayarak, dönemin tiyatrosuna ve sisteme yönelik tepkisini dile getirmiştir.
Çok katlı dekor uygulamasından kaçınıp, bir kroki ülke haritası daha uygun düşerdi sanırım. Müzik uyarlama olmalıydı kulağı rahatsız etmeyen, abes kaçmayan, tam tersine varlığıyla bir "Yabancılaştırma efekti" yaratarak bizim seyircimize daha da kendini sorgulatmayı sağlayan bir yerellikle. (Arabesk yönlerimizin deşifre edildiği bir beste olabilir)
"Brecht'in 'subjektif olunabilir alan' olarak belirlediği müzikte, şarkılarda bizim subjektifimizi koymak gerekirdi, böylece asıl olan halk'ın içine çekildiği batağın gösterilmesi anlamında önemli.
Yüzlerce halk ezgisi, mani ve türkünün doğduğu topraklara 'arabesk'in'' ve onun yaşam biçiminin hakim olmasını kınamak adına en azından bir vurgulama olarak.
Oyunda yer yer yerli bir şey verilmeli ve betimlenebilmeli. Oyun varoş üzerine yazılmış aslında. Onun için bizim varoşlarımızla hayali Çin'in varoşları arasında paralellikler kurarsak seyirci olayı daha iyi algılar diye düşündüm. Bu seçimlerimizin temel nedeni bu.
Oyuncuların karakterden çıkıp şarkı söylemesiyle, sahne üzerinde kostüm değişimler i(orta oyunlarında kostüm sandığından alınıp üzerimize geçirilen elbiseler gibi) abs-trakt ışıklandırma gibi özelliklerle karakterize olan ve seyirciyi oyunun akışından kurtarıp sürekli sorgulayan, değerlendiren, etkin bir konuma getirmeyi amaçlayan, epik tiyatronun ana fikri "yabancılaştırma/yadırgatma" aynı zamanda bilip öteleme çok iyi kullanılabilirdi...
Brecht'in oyunculuk üslubuyla, kostüm ve makyajın geleneksel Asya- Çin esintileriyle moderni birleştirmesiyle, yalın ama atraksiyonlu sahne-dekor tasarımıyla, eklektik ve çekici müziğiyle, dil oyunlarıyla çok yakın duran bir yorum ortaya çıkardı.
"Sezuan'ın İyi İnsanı" Brecht oyunlarında duygulara dalamazsınız, komedi de değildir izlediğiniz tam, sürekli düşünmek zorundasınızdır ve kötü sahnelenen bir Brecht oyununun en büyük felaketidir yavan kalmak, sıkıcı olmak...
Üzerine harcanan emek her ayrıntısına yansıyan oyun ve kurgu gücü ile "Sezuan'ın İyi İnsanı" ile sıkıcılık -anlaşılmazlık tuzağına düşmemek gerekiyor. Canlı ve enerjik kalırken aynı zamanda öznelciliğe müsaade etmeye bir üslubu yakalamakta başarılı olunabilir sanırım. Üç Tanrı/ cinsiyetsiz verilebilir. Hani ne erkek ne de kadın olması önemli değil aslında tanrı veya tanrıça mantığı ile. Sanırım din maskesi ile sömürüye en açık karşı duruşlardan biri de bu oyun olsa gerek...
"Sezuan'ın İyi İnsanı" hâlâ tüm dünyada konu geçerliliği bir oyun çünkü çok temel bir insani meseleyi ele alıyor:
Kapital merkezli, sınıflara ayrılmış, düzeni bozuk, çığrından çıkmış bir dünyada nasıl iyi bir insan olunur?
Derdi bu olduğu için de Çin tiyatrosunun bazı adetlerini kullanmasına, Çin felsefesine, hatta İncil ve Tevrat'a göndermeler yapmasına rağmen evrenselliği en iyi yakalayan tiyatro metinlerinden biri. Çin'in Sezuan eyaleti, insanların başkalarının sırtından geçindiği ve sömürdüğü tüm ülkeleri simgeliyor ki orası pekala Türkiye de olabilir.
Kapitalizm bunları yaparken bir yandan da kendi çukurunu kazdığını unutmamalıdır. İnsanlık tarihinden bu yana sistemlerin devamlı değiştiğini ileride barış ve huzur içerisinde bir sistemin geleceğini aklından çıkarmamalıdır.
